MENDEL’in çalışmalarında bezelye ( Pisum sativum ) bitkisini kullanması bu bitkinin sahip olduğu birçok özellik sayesinde kendisine pek çok açıdan fayda sağlamıştır.
Bezelye bitkisinin sahip olduğu özellikler ve Mendel’e sağlamış olduğu kolaylıklar şunlardır.
Bezelye iki alternatifli çok sayıda özelliğe sahiptir. Örneğin çiçekleri mor ya da beyaz olabilirken, tohum rengi açısından seçenekler sarı ve yeşildir.
Bezelye bitkisi kolay yetiştirilebilir ve çok sayıda döl verir. Bu özelliği sayesinde Mendel’e bir yıl içerisinde birden fazla kuşak üzerinde çalışma yapma imkânı sunmuştur.
Mendel’in seçmiş olduğu özelliklerin alelleri arasında baskınlık çekiniklik ilişkisinin bulunması da kendisi için bir şans olmuştur.
Bezelye bitkisi tam çiçeklere sahip olup kendi kendine tozlaşmaya müsaittir.
Mendel bitkinin bu özelliğinin kullanarak seçmiş olduğu her bir karakter için saf yani arı döller elde etmiştir.
Örneğin mor çiçek geni beyaz çiçek genine baskın olduğu için fenotipi mor çiçekli olan bir bireyin homozigot mu heterozigot mu olduğu bilinemez.
Eğer eldeki bitki bu özellik bakımından heterozigot ise ( Aa ) bu bireyin kendi kendini döllemesiyle oluşacak bir sonraki kuşakta hem mor hem de beyaz çiçeğe sahip bireyler oluşacaktır.
Mendel her seferinde beyaz çiçekli bireyleri eleyerek mor çiçek rengine sahip bireyleri kendi kendine tozlaştırmış ve sonunda çiçek rengi bakımından homozigot olan saf döller elde etmiştir.
Yani, Mendel deneylerine başlamadan önce seçmiş olduğu tüm karakterler için saf döl bireyler elde etmiştir.
MENDEL, uzun süre sonunda elde ettiği saf döl bireyleri çapraz olarak tozlaştırmaya başlamıştır.
Bunun için öncelikli olarak mor çiçekli bezelye bitkisinin çiçeğine ait erkek organları olgunlaşmadan kesip çıkarmış ve erkek organlarını çıkardığı bu bitkinin çiçeklerini beyaz çiçeğe sahip başka bir bitkinin polenleriyle tozlaştırmıştır.
Burada mor ve beyaz çiçeğe sahip saf döl bireyler parental yani atasal döl olarak adlandırılır ve P harfi ile sembolize edilir.
Bu şekilde homozigot farklı özellikte iki bireyin çaprazlanmasına hibridizasyon, elde edilen bireylere de hibrit ya da melez birey denir.
Döllenen çiçekten elde edilen tohumların çimlendirilmesiyle oluşan bezelye bitkileri ise filial yani oğul döllerdir ve F harfi sembolize edilirler. Burada ki bitkiler birinci oğul döl oldukları için F1 dölü olarak adlandırılırlar.
Örnekte F1 kuşağına ait bireylerin tamamı mor çiçek rengine sahiptir. Çünkü mor çiçek rengi geni, beyaz çiçek rengi genine baskındır.
PDF DOSYASI İÇİN
