Bitkinin bütün organlarında örtü doku ile iletim doku elemanlarının arasını dolduran hücrelerden ibaret dokudur. Temel dokunun oldukça değişiklik gösteren işlevlerinin arasında başlıcaları organların içini doldurma, destekleme, depolama ve fotosentez olarak sayılabilir.
Temel doku sistemi,
- Parankima,
- Kollenkima ve
- Sklerenkima
olmak üzere 3 hücre tipinden oluşur.
Parankima
Latince kelime anlamı dolgu ya da doldurma olan parankima dokusuna ait hücreler, tipik bitki hücreleri olarak tanımlanabilir. Çünkü bu hücrelerde özelleşme yani farklılaşma çok azdır.
Parankima hücreleri, bitkinin kök, gövde ve yaprak gibi organlarında bulunur.
Hücreleri canlı, bol sitoplazmalı ve ince çeperlidir.
Çoğunun çeperlerinde selülozdan başka extra bir madde birikimi söz konusu değildir.
Parankima dokusuna ait hücreler genel olarak bölünme geçirmezler. Ancak bazı hücreleri özel koşullar altında başka hücre tiplerini oluşturmak üzere bölünme yeteneği kazanabilir.
Örneğin yaralanmış bir bitki organı, parankimatik hücrelerin bölünme yeteneği kazanmasıyla tamir edilir. Hatta laboratuvar ortamında tek bir parankimatik hücreden o bitki türüne ait yeni bir bireyi baştan oluşturabilmek mümkündür.
Parankima dokusu, morfolojik yapı ve fizyolojik işlevlerine göre 4 başlık altında incelenebilir.
Özümleme ( Asimilasyon ) parankiması
Hücrelerinde çok sayıda kloroplast içermeleriyle karakteristik olan özümleme parankiması hücreleri, bitkinin güneş gören kısımlarında ( yaprak ve genç gövde ) gözlenir.
Temel görevi fotosentez yapmak suretiyle organik besin maddesi üretmektir.
Dikotil bitkilerin yaprak mezofilleri heterojen olup palizat ve sünger parankiması olmak üzere 2 farklı hücre tipi içerir.
Palizat parankiması kloroplast içeriği bakımından oldukça zengin olup bir veya birden fazla sıralıdır.
Çoğunlukla üst, bazen de hem alt, hem üst epidermisin altında bulunur.
Enine kesitte yaprak yüzeyine dik ve silindir şeklinde hücrelerden oluştuğu görülür.
Bu dokunun hücre arası boşlukları yoktur.
Sıra ve sayıları yaprağın aldığı ışık miktarına göre değişir. Açık tohumlu bitkilerde palizat parankimasına rastlanmaz. Pinus ( çam ) gibi dar yapraklarda, mezofildeki hücrelerde çeperler içeri doğru girintiler yaparak, kloroplastların oturdukları yüzeyleri artırırlar.
Sünger parankiması hücrelerinin düzenli bir şekilleri yoktur.
Kloroplast içerikleri palizat parankimasına oranla daha azdır.
Gevşek diziliş gösterirler ve bol miktarda hücre arası boşluklara sahiptirler.
Bu boşluklar mezofil tabakası içerisinde CO2, O2 ve su buharının rahatça dolaşması için gereken alanı sağlar.
Hücreleri kolları ile temas ederek ağsı bir görünüm gösterirler.
İletim parankiması
Bitkinin iletim doku elemanları ile diğer kısımları arasında su ve besin maddelerinin taşınmasını sağlayan dokudur.
Kloroplast bulundurmayan ince çeperli hücrelere sahiptir.
Depo parankiması
Bu tip parankima dokusuna, havuç, turp ve pancar gibi bitkilerin kök lerinde, süsen rizomu ve patates yumrusu gibi toprak altı gövde lerinde ve tohumlarda rastlanır.
Klorofillerini kaybetmiş, depo parankiması hücrelerinde depolanan maddeler oldukça çeşitli olmakla birlikte bitkinin özelliğine göre en fazla depolanan maddeler karbonhidrat, protein ve yağlardır.
Depo parankiması hücrelerinde su depolayan kaktüs gibi bitkilere sukkulent bitkiler adı verilir.
Havalandırma parankiması
Su ve bataklık bitkilerinin kök ve gövdelerinde bulunan parankima hücreleri geniş hücreler arası boşluklara sahiptirler.
Bu boşluklarda hücreden çıkan veya hücrede kullanılmak üzere bitkiye alınan gazla depolanır.
PDF DOSYASI İÇİN
