Bir kapı veya pencerenin iten veya çeken bir kuvvet olmadan açılıp kapanamaması gibi kemikler de bir kuvvet olmadan hareket edemez. Kaslar da kemiklere bir kuvvet uygulayarak vücudun hareket etmesini sağlar.
Vücuda destek olan ve hareketi sağlayan kemikler; kaslar ve eklemler ile birlikte çalışır. Kasılıp gevşeyebilme yeteneğinde olan kaslar destek ve hareket sisteminde aktif rol oynar.
Kaslar, vücutta şu işlevleri yerine getirir.
Kemik ve eklemlerle birlikte çalışarak hareketi sağlama.
Kan ( kalbin pompalaması ile ) ve lenf akışını, sindirim kanalında besinlerin ilerlemesini, boşaltım maddelerinin taşınmasını sağlama.
Kemiklere bağlı bulunarak vücudun şeklinin oluşmasında rol oynama.
Vücut ısısının büyük bölümünü oluşturma. ( Vücut ısısının yaklaşık % 85’i kas kasılması neticesinde oluşturulur. )
Kaslarda hücreler arası madde bulunmaz.
Kas hücresinin sitoplazmasına sarkoplazma, hücre zarına ise sarkolemma denir.
Kas hücrelerinin endoplazmik retikulumuna sarkoplazmik retikulum denir.
Sarkoplazmada kasılmayı sağlayan miyofibril olarak adlandırılan telcikler vardır. Bu telcikler aktin ve miyozin proteinlerinden oluşmuştur. Kaslar, yüksek enerji gereksinimleri nedeniyle çok sayıda mitokondri bulundurur.
Yapı ve çalışmalarına göre kaslar; çizgili kas, düz kas ve kalp kası olarak üçe ayrılır:
Vücutta bulunan toplam kas kitlesinin yaklaşık %80’i çizgili kas, %20'si düz kas ve kalp kasıdır.
Çizgili kas ( İskelet kası )
Kemiklere tutunan ve onların hareketinden sorumlu olan omurgalı iskelet kası, giderek küçülen hiyerarşik paralel birimlerle karakterizedir. Bir iskelet kası, kas boyunca uzanan demet halindeki uzun liflerden oluşur. Her lif, çok çekirdekli tek bir hücredir. ( Çok çekirdekli olması fazla sayıdaki embriyonik hücrenin kaynaşmasıyla oluştuğunu göstermektedir. ) Her lif, yani her hücre uzunlamasına dizilmiş olan daha ince miyofibrillerin oluşturduğu demetleri ( aktin ve miyozinden oluşmuş ) içerir.
Çizgili kas (iskelet kası) hücreleri uzun silindirik şekilli ve çok çekirdeklidir
Çekirdekleri hücre zarının hemen altında yer alır.
İskelete bağlı kaslardır. Bu kaslar iskeletle birlikte vücudun hareketini sağlar.
Çizgili kaslar beynin kontrolünde ve isteğimize bağlı çalışır. ( Kalın ve myelinli somatik sinirler tarafından uyarılır )
Düz kaslara oranla daha hızlı kasılır ancak çabuk yorulur.
Çizgili kas hücrelerinde miyofibriller düzenli aralıklarla açık ve koyu olarak, enine bantlaşmalar gösterir.
Her bir miyofibril, protein yapılı aktin ve miyozin iplikçiklerinden oluşmuştur. İnce olan aktin proteini, ışığı az kırar ve açık renkli görünür. Kalın olan miyozin proteini ise ışığı çok kırar ve koyu renkli görünür.
Çizgili kaslar bu isimlerini, miyofibrillerdeki aktin ve miyozin proteinlerinin düzenli şekilde tekrarlanmasıyla ortaya çıkan açık ve koyu bantlardan dolayı alırlar. Tekrarlanan her bir birim, çizgili kasın kasılma birimleri olup sarkomer adını alır.
Çizgili kas hücrelerinin yetişkinlerde bölünme yeteneği yoktur. Yani yapılan egzersizlerle kas hücresi sayısı artırılmaz ancak mevcut hücrelerin hacimleri artar. Eşey hormonu olan testosteron kas gelişiminde önemli olduğu için erkeklerde kas gelişimi dişilerden daha fazladır. (Çizgili kaslarda harabiyet olduğunda satellit hücre denilen hücrelerce lif onarılabilir ya da yeni lifler oluşturulabilir. )
Çizgili kaslar, miyoglobin molekülü sayesinde ekstra oksijen tutabilme yeteneğinde olup, kırmızı görünüşleri bu molekül sayesindedir.
Düz kas
Mekik şeklinde olan düz kas hücreleri tek çekirdeklidir.
Oval şekilli çekirdekleri, hücrenin ortasında yer alır.
Düz kasların kasılmaları yavaş, düzenli ve uzun sürelidir.
İsteğimiz dışında çalışan, dolaşım, sindirim, solunum, üreme ve boşaltım sistemlerini meydana getiren organların yapılarında düz kaslar yer alır.
Sitoplazmalarındaki aktin ve miyozin proteinleri düzenli yerleşim göstermedikleri için çizgili kas ve kalp kasındaki gibi enine bantlaşma göstermezler.
Kalp kası
Bir veya iki çekirdekli olan kas hücreleri düzgün silindirik yapıda olmayıp dallanmalar gösterir.
Oval şekilli çekirdekleri, hücrenin ortasında yer alır.
Kalp kası çizgili kaslar gibi bantlaşma gösterir.
Yapı olarak çizgili kasa benzeyen kalp kası, çalışma prensibi olarak düz kaslara benzer.
Kalp kasının çalışması iskelet kası gibi hızlı, düz kas gibi devamlı ve istemsizdir.
Embriyonun dördüncü haftasından itibaren çalışmaya başlar ve hayat boyu çalışır.
Kalp kası kendi ürettiği uyarılar ile kasılıp geveşeyebilme özelliğine sahiptir.
PDF DOSYASI İÇİN TIKLAYINIZ