Profaz – I
Bu evre mayozun en uzun ve en karmaşık evresi olmasının yanında eşeyli üremede çeşitliliğin sağlanmasında önemli olan bir kaç olaydan bir tanesi olan krossing over ( parça değişimi ) görülmesi yönüyle de önem arz eder.
Bu evrede kromatin iplik yapısı kısalıp kalınlaşmayla beraber kromozoma dönüşmüş ve interfazdaki replikasyon sebebiyle de her bir kromozom iki kardeş kromatidden ibaret halde görülmektedir.
Her homolog çifti bu evrede yan yana geldiğinde oluşan dört kromatidden oluşan yapıya tetrat denir.
Bu evrede gözlenen tetrat sayısı canlının sahip olduğu haploid kromozom sayısına eşittir.
Örneğin insanda bu sayı 23’tür.
Homolog kromozomların yan yana gelerek sarmal yapmalarına sinapsis, sinapsis sırasında kardeş olmayan kromatidlerin birbirlerine temas noktalarına ise kiyazma denir.
Kiyazma noktaları, homolog kromozom çiftlerini metafaz I evresine kadar bir arada tutar.
Homolog kromzomların kardeş olmayan kromatidleri, kiyazma noktalarında birbirleri arasında parça ( aslında gen ) değişimi yaparlar ve bu olay krossing – over olarak adlandırılır.
Bu sayede bireyde daha önce mevcut olmayan gen kombinasyonları oluşur.
Bu şekilde canlının her iki atasından aldığı özellikleri aynı anda üzerinde bulunduran kromozomlara rekombinant kromozom yani yeniden düzenlenmiş kromozom denir.
Rekombinant kromozomların oluşması, tür içi kalıtsal çeşitliliğin sağlanması ( varyasyon ) ve türün adaptasyon yeteneğinin artırılması bakımdan son derece önemlidir.
Profaz I evresinde, eşlenmiş olan sentrozomlar hücrenin zıt kutuplarına çekilir ve aralarında iğ iplikleri oluşur.
Çekirdek zarı ve çekirdekçik parçalanarak kaybolurken homolog kromozomlar sentromer bölgelerinden iğ ipliklerine tutunur.
Metafaz – I
Sentromer bölgelerinden iğ ipliklerine tutunan homolog kromozom çiftleri tetratlar halinde hücrenin ekvatoral düzlemine dizilir.
Anafaz – I
İğ ipliklerinin kısalmasıyla homolog kromozom çiftleri birbirinden ayrılarak hücrenin karşılıklı kutuplarına doğru hareket etmeye başlar.
Ancak kardeş kromatidler sentromer bölgelerinden bir arada tutulmaya devam etmektedir.
Burada canlının her iki atasından aldığı kromozomların metafaz I de nasıl dizildiğine bağlı olarak kutuplara çekilmesi mayoz bölünme sonucu oluşan gametlerin çeşitliliğinin sağlanmasında önemli rol oynamaktadır.
Örneğin yukarıdaki durumlardan birincisinde mayoz I sonucu oluşacak iki hücreden birincisinde canlının annesinden aldığı kromozomlar ikincisinde babasından aldığı kromozomlar bulunacakken ikinci durumda oluşacak yavru hücrelerin her ikisinde de canlının anne ve babasından aldığı birer kromozom bulunacaktır.
Mayoz – I ‘de homolog kromozomların ekvatoral düzleme dizilim şekli hem anafaz I aşamasında hem de anafaz II aşamasında çeşitliliği sağlar.
Telofaz I ve Sitokinez
Telofaz ve sitokinez genellikle eş zamanlı olarak gerçekleşmektedir.
Bir yandan çekirdek zarı tekrar oluşmaya başlarken diğer yandan da sitoplazma boğumlanmaktadır.
Mayoz I sonucunda oluşan iki yavru hücrede de homolog kromozom çiftlerinin her birinden bir kromozom bulunduğu için bu aşamada kromozom sayısı haploid sayıya düşmüştür.
Mayoz I evresinden sonra hücrelerin kromozom sayısı haploid olmasına rağmen her hücredeki DNA miktarı diploid hücrenin DNA miktarı kadardır.
Mayoz – I den mayoz – II ye geçerken interfaz aşaması ve DNA eşlenmesi görülmez. Sadece sentrozom eşlenmesi meydana gelir.