Midenin alt ve arka tarafında bulunan yaprak şeklinde bir bezdir. Pankreas hem dış salgı bezi hem de iç salgı bezi olarak görev yaptığı için karma bez olarak nitelendirilir. Pankreas, dış salgı bezi olarak sindirim kanalına sindirim enzimleri salgılarken, iç salgı bezi (endokrin bez) olarak da hormon üretir.
Pankreasta hormon üretimini yapan kümeler dış salgı yapan hücrelerin aralarına yerleşmiş olarak bulunur. Bu hücre kümelerine Langerhans Adacıkları ( toplam hücrelerin % 1 veya 2’si kadar ) denir.
Bu adacıklarda alfa ve beta hücreleri olmak üzere iki tip hücre bulunur. Alfa hücreleri glukagon, beta hücreleri ise insülin hormonu salgılar.
İnsülin ve glukagon, kandaki glikoz düzeyini ayarlayan, etkileri birbirine zıt hormonlardır. Metabolik denge için kandaki glikoz düzeyi, insanda ortalama 90 mg/100 mL olması gerekir. Kandaki glikoz seviyesi bu değerlerin üzerine çıktığında pankreas, kana insülin hormonu salgılar.
İnsülin, glikozun beyin hariç tüm vücut hücrelerine geçişini uyarır. Beyin hücreleri kandaki glikozu alma konusunda insülinden bağımsızdırlar. İnsülin glikozun fazlasının karaciğer ve kaslarda glikojen şeklinde depo edilmesini sağlar. Glikojenin yıkımını azaltır. Böylece kandaki glikoz seviyesi düşürülür ve denge sağlanır. İnsülin ayrıca protein sentezi ve yağ depolanmasını da sağlar. İnsülin hormonunun az salgılanması hâlinde kanda glikoz miktarı artar ve şeker hastalığı ortaya çıkar.
Şeker hastalığının insüline bağımlı ( Tip I ) ve insülin bağımlı olmayan ( Tip II ) olmak üzere iki farklı tipi mevcuttur. Tip I diabette, bağışıklık sistemi hücrelerinin hormon üretimi yapan hücrelere saldırması sonucu insülün üretiminde yetersizlik görülür. Bu tip diabet, daha çok çocukluk yaşlarında ortaya çıkar ve bireyin yaşamını devam ettirebilmesi günlük olarak insülin enjeksiyonuna bağlıdır.
Tip II diabet ise 40’lı yaşlardan itibaren gözlenen ve hücrelerdeki insülin reseptörlerinin anormalliğindan kaynaklanan hastalıktır. Şeker hastalarının % 90’lık kısmı tip II diabete sahiptir. Kalıtım ve aşırı şişmanlık tip II diabetin sebeplerindendir.
Glukagon hormonu kanda glikoz seviyesi düştüğünde, glikojenin glikoza yıkılmasında ve glikozun karaciğer hücrelerinden kana geçmesinde etkili olur. Böylece kan şekerini yükselterek dengeyi sağlar.
PDF DOSYASI İÇİN
