Bir nörondan ( presinaptik nöron ) diğer bir nörona ( postsinaptik nöron ) veya bir nörondan bir efektöre ( kas ya da bez ) impulsun geçmesini sağlayan ya da engelleyen bölgelere sinaps denir.
Sinapstan impulsun geçişi ya da durdurulması nörotransmitter denilen kimyasal maddelerle sağlanır.
Presinaptik nöronun akson ucuna sinaptik yumru denir. Sinaptik yumru, karşısındaki nöronun dendriti veya hücre gövdesi ile bağlantı kurar.
Bağlantı yerinde sinaptik boşluk denilen bir aralık vardır. Sinaptik yumru içinde mitokondri ve nörotransmitter madde taşıyan kesecikler bulunmaktadır.
Bu keseciklerdeki nörotransmitterler şunlar olabilir.
- Asetlikolin
- Epinefrin ( adrenalin )
- Norepinefrin ( noradrenalin )
- Histamin
- Dopamin
- Seratonin
Sinaptik yumruya impuls geldiğinde sırasıyla şu olaylar gerçekleşir.
- Sinaptik uçta aksiyon potansiyelinin oluşması ile voltaja duyarlı Ca+2 kanalları açılır.
- Sinaptik uçtan hücre içine Ca+2 iyonları girer.
- Ca+2 iyonlarının sitoplazmadaki ani artışı, nörotransmitter madde keseciklerinin presinaptik zar ile kaynaşmasına yol açar.
- Ekzositozla, keseciklerdeki nörotransmitterler sinaps boşluğuna dökülür.
- Nörotransmitterler, postsinaptik hücrenin zarındaki reseptörlere bağlanır. Bu sayede karşı nörona Na+ girişi başlar. Bu sayede postsinaptik nöronda aynı şiddet ve özellikte bir impuls oluşturulmuş olur.
- İşlevini bitiren nörotransmitterler enzimlerle yıkılır veya başka bir nöron tarafından geri alınır.
- Ekzositoz sonucu kaybedilen zar, endositoz ile geri kazanılır.
Uyartının sinapstan geçişi, nöron üzerindeki geçişine göre daha yavaştır.
Sinapslarda nörotransmitter maddelerin salgılanma miktarı impuls sayısına bağlıdır.
İlk impuls geçtikten sonra bunu izleyen impulslar sinapstan daha kolay geçer.
Bir nöron, binlerce sinaps aracılığıyla çok sayıda komşu hücreden bilgi alabilir. Uyartının çeşidine göre belli miktarda nörotransmitter madde salgılanır. Böylece uyartı seçilir.
Aksondan sinapsa gelen tüm uyartı çeşitleri karşı hücreye ulaşamaz.
Bu seçici direnç sayesinde bütün organlar değil sadece ilgili organlar uyarılmış olur. Seçici direnç, öğrenme, hafıza ve karışık olayların birbirinden ayrılmasını sağlar.
Aynı nöron üzerinde bir uyartının başka bir uyartıyı etkisiz hale getirmesine engelleme, bir uyartının diğer uyartının gücünü artırmasına ise kolaylaştırma denir.
Engelleme ve kolaylaştırma, üretilen nörotransmitter çeşidine bağlıdır.
Bir cisme dokunulduğunda sertliği öğrenilmek istenmişse sıcaklık ve soğuklukla ilgili uyartılar engellenir.
PDF DOSYASI İÇİN
