Bitkinin büyüme bölgelerinde bulunan meristem dokular, sürekli bölünen, embriyonik kökenli ve farklılaşmamış hücrelerden oluşur. Bu dokuya ait hücreler bitkinin boyuna ve enine büyümesini sağlar.
Meristematik hücrelerin mitoz bölünme ile çoğalması sonucu oluşan yeni hücreler farklılaşarak bitkinin büyüyen doku ve organlarını meydana getirir.
Sürekli bölünme geçirmeleri sebebiyle oldukça küçük olan meristematik hücreler, büyük çekirdekli, bol sitoplazmalı, hücreler arası boşlukları olmayan, ince çeperli, kofulsuz ya da küçük kofullu, metabolik altivite bakımından oldukça aktif, farklılaşmış plastid içermeyen hücrelerdir.
Meristematik dokuların sınıflandırılması 2 temel kritere göre yapılır.
Bu kriterlerden birincisi meristem dokunun bitkide bulunduğu yer olup bu açıdan meristem doku apikal ( uç ) ve lateral ( yanal ) olmak üzere iki başlıkta incelenir.
Sınıflandırmanın bir diğer kriteri ise meristematik hücrelerin kökenidir.
Embriyonik kökenli olup boyca uzamayı sağlayan meristem hücreleri primer ( birincil ), bölünmez doku hücrelerinin sonradan bölünme yeteneği kazanması sonucu oluşan ve enine büyümeyi sağlayan meristem hücreleri ise sekonder ( ikincil ) meristem olarak adlandırılır.
Primer ( birincil ) meristem
Embriyo devresinden itibaren bölünme yeteneğini kaybetmeyen ve doğrudan embriyo hücrelerinden gelişen hücrelerdir.
Bu tip hücreler kök ve gövdenin uç kısmında ( apikal ) bulunup, uzunlamasına bölünürler. Bu bölgelerdeki hücrelerin hızlı bölünmesi sonucunda kök ve gövde ucunda içiçe geçmiş halkalar şeklinde gözlenen 3 temel kısımdan oluşmuş büyüme noktaları oluşur.
Büyüme noktalarında gözlenen bu 3 tabaka dıştan içe doğru sırasıyla,
- Dermatojen ( protoderm )
- Periblem ( temel meristem ) ve
- Plerom (prokambiyum ) dur.
Bu tabakaları oluşturan hücre topluluklarının farklılaşmasıyla bitkinin ileriki yaşam dönemlerinde,
- Dermatojen, epidermisi
- Periblem, temel dokuyu
- Plerom ise iletim dokusunu
meydana getirecektir.
Sekonder ( ikincil ) meristem
Bölünme yeteneğini kaybetmiş parankima hücrelerinin hormonların etkisiyle tekrar bölünme yeteneği kazanması sonucu oluşan sekonder meristemler, bitkinin kök ve gövdesinde enine kalınlaşmasını sağlamaktadır.
Açık tohumlu bitkiler ile çift çenekli odunsu bitkilerde gözlenen sekonder meristem, çiçeksiz bitkiler ve tek çeneklilerde bulunmaz.
Sekonder meristem, yukarıda sayılan bitki örneklerinde kök ve gövdedeki büyüme noktalarından uzakta, kalınlaşma gösteren bölgelerde işlev görmektedir.
Sekonder meristem, enine bölünme suretiyle kalınlaşma ortaya çıkaran fakat kendilerine has görevleri de bulunan 2 farklı hücre grubundan ibarettir.
Bunlardan ilki, iletim doku elemanlarına yenilerini katmak suretiyle kalınlaşma ortaya çıkaran vasküler kambiyum, diğeri ise çeperleri mantar özü bakımından zengin hücrelerin oluşturduğu mantar kambiyumudur.
PDF DOSYASI İÇİN
